Podatnik ma prawo do pewności, że po złożeniu odwołania jego sytuacja się nie pogorszy tj. że nie zapłaci więcej podatku niż wymierzono mu w decyzji organu pierwszej instancji. Zakaz reformationis in peius istnieje w różnych procedurach prawnych, w tym w podatkowej. Niestety zdarza się, że w wyniku odwołania podatnik zapłaci więcej, niż gdyby się nie odwołał. Do takiej sytuacji może dojść, jeśli organ odwoławczy wyda decyzję kasacyjną i skieruję sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji. Na ogół taka decyzja zapada jeśli są istotne braki dowodowe sprawy wymagające powtórnego działania organu pierwszej instancji. Wspomniany zakaz pogarszania sytuacji podatnika może jednak nie działać w takich okolicznościach. Organ podatkowy może bowiem odkryć nowe, niekorzystne dla podatnika dowody, które spowodują zwiększenie wymiaru podatku.
Nie powinno jednak dochodzić do złamania zakazu reformationis in peius, jeśli organ odwoławczy dopatrzy się iż podatek został policzony przez organ pierwszej instancji w zbyt niskiej wysokości, jednak organ nie wykaże w uzasadnieniu decyzji, że taka nieprawidłowość stanowi rażące naruszenia prawa. Do takich wniosków doszedł Naczelny Sąd Administracyjny, w wyroku z 10 listopada 2022 r., sygn. II FSK 639/20, podkreślając, że organ odwoławczy musi dokładnie wykazać na czym polegało rażące naruszenie prawa, aby mieć prawo do zwiększenia wymiaru podatku. Rozstrzygnięcie, wg sądu, to jedna z najważniejszych części składowych takiego aktu, będąca kwintesencją orzeczenia, które należy formułować w sposób logiczny i zwięzły. Organ zatem musi wykazać, że zwiększenie wymiaru wiąże się z koniecznością wyeliminowania stanu rażącego naruszenia prawa.
Sąd wskazał, że w interesie publicznym w rozumieniu art. 234 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (tekst jedn.: Dz. U. z 2019 r., poz. 900 ze zm.), nie leży ukrywanie i maskowanie wad związanych z prawidłowym określeniem zobowiązania podatkowego w decyzji organu podatkowego pierwszej instancji. Wręcz odwrotnie w interesie publicznym leży to, aby błąd organu podatkowego, jako organu administracji publicznej, nie szkodził interesom podatnika. Możliwość odstąpienia od zakazu reformationis in peius ma charakter wyjątkowy i stanowi odstępstwo od generalnej zasady niepogarszania sytuacji prawnej odwołującej się strony. Dlatego skorzystanie przez organ z tej instytucji winno ograniczać się do absolutnie wyjątkowych sytuacji.
Mieliśmy przyjemność reprezentować podatnika w opisanej powyżej sprawie.
Serdecznie zapraszamy do skorzystania z naszych usług reprezentacji podatników w postępowaniach podatkowych.
Kancelaria Doradców Podatkowych
M. Rymaszewski, L. Rymaszewska SPK
605-599-681